مه‌زهه‌ر خالقی كێيه؟
لە قۆناغی خوێندنی سەرەتاییەوە، دەستی بە كاری هونەری كردووە و لە لایەن (م.ڕۆستەم موقەدەس) فێری سۆڵفێچ و مەقامی فارسی كراوە، ساڵانی دواتر لای (م.حەسەن كامكار) پەرەی بە زانستی گۆرانی و مەقامات داوە، هەروەها لە چالاكیی شانۆیی و وەرزشی قوتابخانەكەیدا، بەشداری كردووە و لە لایەن بەڕێوەبەری پەروەردەی سنەوە، بە قەڵەمێكی ئاڵتوونی خەڵات كراوە.
تا ساڵی 1956 هەموو ڕۆژانی چوارشەممەیەك، لە بەرنامەیەكی 30 خوولەكی ڕاستەوخۆی ڕادیۆی سنەدا، گۆرانی پێشكەش كردووە، گۆرانییەكان تەنها بڵاوبوونەتەوە و تۆمار نەبوون، كە لە لایەن سێ ئۆركێسترای ئەو سەردەمەی ڕادیۆی سنەوە (خوێندكاران، سوپا، ڕادیۆ سنە- كە ئەمەی دواییان بە سەرپەرشتی حەسەن كامكار بووە) كاری موزیكیان بۆ كراوە.
ساڵی 1957 بۆ ماوەیەك لە شاری سەقز (مامۆستای ناوەندی) بووە. ساڵی 1958 شاری سنەی جێ هێشتووە و لە زانكۆی تاران وەرگیراوە و لە هەمان زانكۆدا بەكالۆریۆسی لە (فیزیك) و دواتریش ماجستێری لە (Industrial Management)دا، بەدەست هێناوە.
سەرەتای حەفتاكان، وەك بەڕێوەبەری گشتیی ڕادیۆ و تەلەفزیۆنی ناوچەی خۆرئاوای ئێران دەستنیشان كراوە، دوای شۆڕشی ئێران و تا ساڵی 1982 لە كاری ڕاگەیاندن لە شاری تاران بەردەوام بووە.
"ساڵی 1983 بە هۆی باری نالەباری ئێران، ڕووی لە باشووری كوردستان كردووە و لە ناوەندی ڕاگەیاندنی (ی.ن.ك) لە ناوچەی سەرگەڵو- بەرگەڵودا ماوەتەوە، پاش شەش مانگ وەك پەنابەر ڕووی لە ئەوروپا كردووە."
نیوەی دووەمی ساڵی 2002، كاتێك بارودۆخی باشووری كوردستان تا ڕادەیەك جێگیر بوو، لەسەر ئاوات و ئاوازی گۆرانیی (ئەگەڕێمەوە بۆ وڵاتەكەم) بەرەو نیشتمان گەڕاوەتەوە.
- پیرەپیاوێک
کە سەرقاڵی کۆکردنەوەی کەلەپوری نەتەوەکەیەتی
سەرەتای 2003، ناوەندێكی بە ناوی (ئادان) لە شاری سلێمانی كردەوە، كە دواتر بوو بە (ئنستیتیوتی كەلەپووری كورد)، ویستی لە ناو جەرگەی كوردستان و بە شێوەیەكی سەربەست و ئازادانە، درێژە بە خەباتی نەپساوەی كەلتووری و هونەری بدات. لە پێناوی فراوانكردنی ئەرك و ئامانجی ڕێكخراوەكەی، لە شاری دهۆك سەنتەرێكی تر و لە شاری كەركووكیش ئۆفیسێك و چەندین نوێنەرایەتیی لە باشوور و پارچەكانی تری كوردستاندا، كردەوە.
هونەرمەند مەزهەر خالقی لە نێوانی ساڵانی (1958- 1979)دا، نزیكەی 200 بەرهەمی تۆمار كردووە.
كار و چالاكییەكانی ئنستیتیوت، چەند بوارێكی كەلتووری كورد و كەمەنەتەوە و پێڕەوانی ئایین و ئایینزاكانی كوردستانی، بە كۆكردنەوە و پاراستن و بڵاوكردنەوەی فۆلكلۆر و كەلەپووریان... دەگرێتەوە.
م.مەزهەر نزیك بە 14 ساڵە، ڕۆژانە لەم پێناوەدا خەبات دەكات و ئەزموونی چەند ساڵەی خۆی، لە بواری هونەری و كەلتووری داناوە و بە شێوەیەكی بەردەوام سەرپەرشتی پڕۆژە و كار و چالاكییەكان دەكات و ڕەنجیان بۆ دەكێشێت.
ئنستیتیوت دەیان كتێب و ئەلبوومی بڵاوكردووەتەوە، كە بۆ ئێستا و داهاتووی كورد دەبنە سەرچاوەیەكی باوەڕپێكراو، جگە لە چەندین چالاكیی كەلتووری، كە هەندێكیان لەسەر ئاستی كوردستان و ناوچەكە بە كاری ناوازە و (داهێنان) دادەنرێن... لە مێژووی ڕۆشنبیریی كوردیدا، یەكەم جارە بە شێوەیەكی زانستی و مۆدێرن، ناوەندێك بەم شێوەیە بایەخ بە كەلتووری زارەكی بدات و وەك كەلتوورێكی نوێ، بە كۆمەڵگەی جیهانی بناسێنێت.
هونەرمەند مەزهەر خالقی لە نێوانی ساڵانی (1958- 1979)دا، نزیكەی 200 بەرهەمی تۆمار كردووە، گۆرانییەكانی دوای 1958 لە ڕادیۆكانی سنە، تەورێز، كرماشان و تاران تۆمار كراون، هەر لە ئەرشیڤی ڕادیۆكاندا ماونەتەوە و زۆربەیان، بە شێوەیەكی ئاسایی بڵاو نەبوونەتەوە و هەندێكیان، دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1979ی گەلانی ئێران، ئاكامیان نادیارە.
ساڵی 2005، ئنستیتیوت بڕیاری دا (ئەلبوومی یادگارییەكان) ئامادە بكات، وەك پڕۆژەیەك لە پێناوی كۆكردنەوە و زیندووكردنەوە و نوێكردنەوەی بەرهەمی هونەرمەندانی هەر چوار پارچەی كوردستان. ساڵی 2007، بە كۆششی چەند دۆستێك و داواكاریی شەیدایانی دەنگی ئەم هونەرمەندە، بڕیاری ئامادەكردنی ئەلبوومی (م.خالقی)یش درا، ئەلبوومەكە سیپارەیەك و 12 سیدییە و 128 بەستە و چەند مەقامێكی تێدایە، كە كۆكراوەی ئەرشیڤی چەند دۆستێكی هونەرمەند و خەڵك و تۆمارگەكان بوو.
مه‌زهه‌ر خالقی یەكەم هونەرمەندی كوردە، كە گۆرانیی فۆلكلۆری لەگەڵ ئۆركێسترای سەمفۆنیك و ئۆركێسترا گەورەكانی ئەو سەردەمەی ئێراندا، بە شێوازێكی مۆدێرن تۆمار كردبێت، بە مەرجێك گۆرانییەكان ڕەسەنایەتی و مۆركی میللییان نەشێوێت.
دۆستایەتیی هونەر و ئەدەبی تێكەڵ كردووە، دیارترین شیعری شاعیرانی كلاسیك و ڕۆمانسی و هاوچەرخی كوردی هەڵبژاردووە و هەر یەكەیانی لەگەڵ ئاوازی گونجاودا بەكارهێناوە، هەندێكیانی لەگەڵ هۆنراوە و ئاوازی فۆلكلۆریدا، بە شێوەیەكی ناوازە ئاوێتە كردووە.
لەگەڵ چوونی بۆ زانكۆی تاران، لە (ڕادیۆی تاران) وەك وەرگێڕ و ڕیپۆرتێر و بێژەر و دواتریش لە چەند بوارێكی تری ڕاگەیاندندا كاری كردووە. لە ڕادیۆ تاراندا لەگەڵ مامۆستایانی بەناوبانگی موزیكی ئێرانی و كورد، وەك: مورتەزا حەنانە، مستەفا كەسرەوی، حسێن عەلی مەللاح، عەلی ئەسغەر بەهاری، حەسەن یوسف زەمانی، حسێن یوسف زەمانی، فەرەیدوون ناسڕی، عەلی تەجویدی، موجتەبا میرزادە، پەیوەندی پەیدا كردووە و لەگەڵ ئۆركێستراكانی: سەمفۆنیك، گەورەی ڕادیۆ ئێران، وەزارەتی هونەرە جوانەكان و ئۆركێستراكانی تری ئەو سەردەمەی ئێران، دەیان ئاواز و گۆرانی تۆمار كردووە.
ساڵی 1966 لەسەر داوای خۆی ڕووی لە عێراق كردووە و لە بەشی (پەروەردەی سەفارەتی ئێران) وەك مامۆستا دەستبەكار بووە،ساڵی 1967 بەرەو ئێران گەڕاوەتەوە.
ساڵانی 1985- 1986، دوو كاسێتی لە لەندەن بڵاوكردەوە، كاری موزیكی ئەم دوو بەرهەمە، لە لایەن هونەرمەند (بابەك ڕادمەنش) ئامادە كراون.
ساڵانی 1986- 2002 لە شاری لەندەن ژیاوە و ئەندامی (مەڵبەندی ڕۆشنبیریی كورد) بووە، بۆ ماوەی سێ خولیش وەك سەرۆكی ئەو ناوەندە كەلتوورییە، بە خۆبەخش خزمەتی كردووە.
مه‌زهه‌رى خالقى له‌پێشوازى ميوانه‌كانيدا
هۆنراوەی گۆرانییەكانی، هی شاعیرانی وەك: وەفایی، نالی، كوردی، مەولەوی، بێسارانی، ئەدەب، بێخود، قانیع، دڵدار، شەریف سنەیی، گۆران، پیرەمێرد، ئیبراهیم ئەحمەد، محەممەد ڕەسووڵ هاوار، شێركۆ بێكەس... هەروەها چەند شاعیرێكی تری خۆرهەڵاتی كوردستان، كە هاوكار و هاوڕێی بوون و بە تایبەت هۆنراوەیان لەسەر ئەو ئاوازانە داناوە، كە م.مەزهەر داوای لێ كردوون: د.عابید سیراجەدینی، عوسمان ئەحمەدی، د.محەممەد سدیق موفتی زادە، سوارە ئێلخانی زادە.
مەزهەر جەلالەددین عەبدولخالق، ساڵی 1938 لە شاری سنە لە بنەماڵەیەكی ئایینی (باوكی مەردۆخی و دایكی ئەردەڵانی) لەدایك بووە.
ديمه‌نێك له‌شارى سنه
به‌وێنه: مەزهەر خالقی دوای ۳۸ ساڵ بۆ شاری سنە گه‌ڕايه‌وه
