هوشیار رۆستەمیئێران و ئەمەریکا دوای ئەفغانستان لە عێراقدا بۆ دوەم جار لەسەر بابەتێکی دەرەکی دوای شۆڕشی ئیسلامی چونە دەوری مێزی گفتوگۆ. بڕیار وابو بگەنە چارەسەرێکی هاوبەش. چارەسەرە هاوبەشەکەی ئێران و ئەمەریکا گەشتە ئەوەی کە کەسایەتییەکی بە توانا حوکمی عێراق بکات. دوای هەرایەکی زۆر عێراقییەکان و دو وڵاتی ئێران و ئەمەریکا ساغ بونەوە لەسەر پیاوێکی شیعە بەناوی نوری مالیکی. ئەو کەسەی ئەبوایە عێراقی بگەیاندایەتە ئارامی و ئاسودەیی و بناغەی وڵاتێکی سەربەخۆ و دیموکرات دابنێت. وڵاتێک کە هەموان بە یەکڕیزێ نیشتمانی تیای بمێننەوە و رەگەز و تایفە و مەزهەب کاریگەری نەکاتە سەر پێگەیان بەپێی دەستور.
ویلایەتی یەکەمی مالیکی بێ پێشکەوتنێکی ئەوتۆ لەبواری ئەمنی و لەبواری ئابوری و گوزەرانی خەڵک کۆتایی هات، لەبواری سیاسیشدا گۆڕانکارییەک بەدی نەکرا. لە ویلایەتی دوهەمدا مالیکی وەک جاری پێشو بەئاسانی نەهاتەوە سەرکار، بەڵکو پەیمانیدا بە کوتلە سیاسییەکان کە باشتر کار بکات بۆ ئایندەیەکی گەش و لەگەڵ ئەوەشدا مافەکانی هەمو نەتەوە جیاوازەکانی عێراق بەپێی دەستور بپارێزێت. لەگەڵ زەختی سیاسی ئێران و ئەمەریکا بڕیاردرا کە جارێکی تر متمانە بدرێتەوە بە مالیکی تا بەڵێنەکانی بباتەسەر. هەروەک هەموان ئاگادارن ویلایەتی دوەم زۆر خراپتر لە ویلایەتی یەکەم گەشتە کۆتایی. ئەو هەلەی درا بە مالیکی سەرکەوتو نەبو و بە قۆرخ کردنی زۆربەی دەسەڵاتە ستراتیژییەکان بەپێچەوانەی دەستورەوە لەلایەن سەرۆک وەزیرانی عێراقەوە، دەمەقاڵەیەکی زۆری لە ناوەندە سیاسییەکان دروستکرد. پەیکەری یەکڕیزی نیشتمانی لە عێراق تێکشکێندرا و هەرلایەنێک لە بەرژەوەندی خۆی مامەڵەی سیاسی ئەکرد. بەبڕوای زۆربەی سیاسەتمەدارانی عێراقی کە بێبەشکرا بون لە بڕیاردان و شەراکەتی راستەقینەی سیاسی هەروەها بە بڕوای زۆربەی چاودێرانی دەرەکیش، حکومەتی ناوەندی عێراق رۆژ لەدوای رۆژ لە هەرەسهێنان نزیکتر ئەبۆوە. دۆڕانێک کە زەرەرمەندی یەکەم گەلانی عێراقن و دوای ئەوانیش وڵاتانی دراوسێ و وڵاتانی خاوەن بەرژەوەندی ستراتێژی لە عێراقدا. ماویەکی کەم بو کە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق کۆتایی هاتبو کە دەنگۆی پێداگری مالیکی و لیستە براوەکەی واتا دەوڵەتی یاسا بۆ ویلایەتی سێیەم بڵاوبۆوە. زۆر جێی سەرنجە کەسێک کە ئەوەندە داماو بێت لەماوەی ٨ ساڵدا هیچی پێ نەکرابێ بیەوێت جارێکی تر حوکمی وڵات بکات. لەگەڵ ئەو کارنامە رەشەی سەرۆک وەزیران یەکێکی تر لە نەهامەتییەکانی مالیکی، یەکڕیزی سیاستمەدارانی کورد بو، کە هێزێکی بێ وێنەی بەخشی بوە لایەنی کوردی و ئەمجارە بە دەنگێکی بەرزترەوە داوای مافەکانی گەلی کوردیان لە بەغدا ئەکرد. بەڵام سەرقاڵ بونی حکومەتی ناوەندی کە بە دەست مالیکییەوە بەتەواوەتی داگیرکرابو بۆشاییەکی ئەمنی لە شارە سوننەنشینەکان زیاتر کرد و وایکرد گروپی ترۆریستی داعش دزە بکەنە ناو رۆژئاوای عێراق و دەست بەسەر شاری موسڵدا بگرن. ئەم سورپریزە، زیاتر لە عێراقییەکان کە زۆریش چاوەڕوان نەکراو نەبو بۆیان، ئێران و ئەمەریکای هەژاند. ئێران بەبۆنەی شیعە بون و ئەمەریکا بە بۆنەی دژە ئیسلام بونی بەپێی باوەڕی ئەم گروپە، نێچیری سەرەکی توندڕەوە ئیسلامییەکان هەژمار ئەکران. بەو توندوتیژیەی کە داعش لە خۆی نیشانی ئەدا هاوڵاتیانی ئەم وڵاتانەشی ترساند. ئێران و ئەمەریکا کە هەردوکیان بەئاشکرا لە عێراق بونیان هەیە شکستێکی گەورەیان تۆمار کرد کە ئەگەڕاوە بۆ دەزگا هەواڵگری و سیخوڕییەکانی ئەم دو وڵاتە کە نەیانتوانی بو بەری کارەساتەکەی موسڵ بگرن. بەڵام شکستی گەورەتر شکستی هەڵبژاردن و پێداگری ئەم دو وڵاتە لەسەر مالیکی بو. لەدوای شۆڕشی ئیسلامی ئێرانەوە کەم پێش هاتوە بابەتێک بێتە ئاراوە، کە ئەم دو وڵاتە لێک نزیک بکاتەوە و ناچاریان بکات بە دۆزینەوەی چارەسەرێکی هاوبەش و لەسەر ستراتێژی براوە- براوە هەردو لا رازی بکات. بۆیە زۆربەی چاودێران عێراقیان بە نمونەیەکی هاوکاری ئەم دو وڵاتە ئەزانی، بەڵام هەروەک دەزگا راگەیاندنەکانیش بڵاویان کردۆتەوە سەختە عێراق بگەڕێتەوە بۆ عێراقی پێش روخانی موسڵ هەر بەوپێیەش ستراتێژییەکەی ئێران و ئەمەریکا ئاراستەی گۆڕی بەرەو ستراتێژی دۆڕاو-دۆڕاو.
ناشاردرێتەوە کە ئێران و ئەمەریکا قومارێکی گەورەیان لەسەر مالیکی کرد، کە بوە هۆی ئەوەی عێراق بدۆڕێنن. ئەوەندە ئەم دۆڕانە گەورە بو کە هێشتا هیچ کام لەم دو وڵاتە نازانن عێراق بەرەوکوێ ئەڕوات و رۆڵی ئەوان لە عێراقی داهاتودا چی ئەبێت. هیچ کامیشیان دەست پێشخەرییەکیان نەکرد بۆئەوەی زوتر بارودۆخی سیاسی بەلایەکدا ببڕێننەوە. تەنانەت ئێران بەردەوام بو لە پشتگیری مالیکی، بەڵام ئەوەی لەم چەند رۆژەدا لە میدیاکانەوە ئەبیسترێت نیشان ئەدات ئێرانیش زۆر ناقایل نییە، کە مالیکی واز بهێنێت. بەڵام ئەم بێدەنگییە سیاسییەی ئێران و ئەمەریکا و خۆدزینەوەیان وا ناکات دڵنیا نەبین کە شانبەشانی یەک، عێراقی یەکپارچەیان دۆڕاند.
بۆیە پێموایە ئیستا تەنیا یەک رێگەچارەیان هەیە ئەویش تا کۆتایی مانگ بگەنە رێککەوتنێکی هەمیشەیی لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی ئێران تا بیسەلمێنن ئەتوانن پێکەوە براوە-براوە بن، رەنگە ئەو کۆسپەی لە عێراق لێیان کەوت کاریگەر و یارمەتیدەریش بێت. بەڵام ئەگەر وتوێژە ئەتۆمییەکانیش شکست بهێنێت ئەوا ئەیسەلمێنێت ئەم دو نەیارە کۆنە تەنیا ئەزانن پێکەوە بدۆڕێن.
